Nitelikli hasta bakımının merkezinde Ulusal Sağlık Hizmetlerinin kalitesi yer alır. Bu kaliteyi oluşturan uygulamalar arasında transfüzyon tıbbı da bulunur Bu nedenle hastane hizmet birimleri arasında kan transfüzyon komitesinin tesisi bir zorunluluk ve her hastane için transfüzyon servisleri de artık bir gerekliliktir.

Sağlık Bakanlığının 13 Ocak 1983 tarih ve 17927 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği’ne göre yöneticilerin çalışmalarını kolaylaştırmak ve koordinasyonu sağlamak amacı ile tüm hastanelerde “Hastane Konseyi” ve eğitim hastanelerinde de “Eğitim Planlama Koordinasyon Kurulu” kurulması; Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü Transfüzyon Komitesinin 07 Ekim 1996 tarih 17728 sayılı Uygulama Talimatlı Genelgesi doğrultusunda da kan ve kan ürünlerinin kullanımı alanında çalışmalar yapmak, uygulamaların geliştirilmesini sağlamak ve karşılaşılan sorunları çözmek amacı ile Transfüzyon Komitelerinin kurulması istenilmiştir. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastane Transfüzyon Komitesi de bu genelgeler doğrultusunda oluşturularak ilk toplantısını 1997 yılında yapmıştır.

Transfüzyon Komitelerinde Sağlık Bakanlığı genelgesi doğrultusunda

• Hastane yönetimi, kan merkezi ve kan ürünleri kullanılan tüm birimler temsil edilmeli,
• Hastane başhekimi ya da yardımcısı komitede bulunmalı,
• Kan bankası sorumlu hekimi mutlaka komite üyesi olmalı,
• Cerrahi, Anesteziyoloji, Dahiliye, Pediatri, Kadın Hastalıkları ve Doğum bölümlerinin temsilcileri ile hastanede mevcut ise Hematoloji, Onkoloji, Yenidoğan Ünitesi, Ortopedi, Nefroloji (hemodiyaliz), Kardiyovasküler Cerrahi, Kan Merkezi laboratuvar uzmanları komitede yer almalı,
• Ayrıca, yoğun transfüzyon yapan servisler ile kan merkezinden birer temsilci hemşire ile istatistikler ve kayıtlar önem taşıdığından bir istatistik veya arşiv görevlisi de komitede bulunmalı,
• İlaveten, konuya ilgi duyan herkesin toplantılara katılımına da izin verilmelidir.

Hastanenin kan kullanım politikasında doğrudan etkin olan kan merkezi sorumlu hekimi komitenin mutlak üyesi olmakla beraber başkan olması zorunlu olmayıp, hastanede hematoloji uzmanı var ise başkan olması tercih edilmelidir.

Hastane Transfüzyon Komitesi’nin Çalışma Esasları ve Görevleri de aynı genelgede belirlenmiştir. Buna göre;

Hastanedeki transfüzyon pratiğinin tüm yönleri Transfüzyon Komitesi tarafından gözden geçirilmeli, politikalar oluşturulmalı ve denetlenmelidir.

• Komite kuruluşunu takiben hastanedeki mevcut kan ve kan ürünlerinin kullanım durumlarını incelemeli ve mevcut verilere göre çalışma stratejileri ve öncelikli girişimleri belirlemeli
• Transfüzyon uygulamalarının denetlenmesi için kriterler geliştirmeli
• Kan merkezinin istatistik raporları gözden geçirilip analiz edilmeli
• Güvenli transfüzyonu sağlamak amacı ile;
  • Kan gruplaması, cross match, antikor tarama ve tanımlama çalışmalarında kullanılan yöntemler,
  • Transfüzyon ile bulaşan infeksiyonları önlemeye yönelik testlerde kullanılan yöntemler
  • Kan ve Kan Bileşenlerinin hazırlama tekniklerini ve hastanede kullanım oranları irdelenerek uygun politikalar oluşturulmalı
• Hastanede gözlenen transfüzyon reaksiyonları değerlendirilmeli, önlemeye yönelik tedbirler alınmalı
• Kan ve Kan Ürünleri kullanım durumu değerlendirilmeli, hasta bakımının kalitesini arttıracak şekilde düzenlenmeli
• Kan merkezinin kan temini, kan alma, kan hazırlama ve kan işleme konularında yeterli ve güvenli çalışmasını sağlamak için gerekli personel ve ekipman durumu değerlendirilmeli ve eksikliklerin giderilmesine yönelik çalışmalar yapılmalı
• Transfüzyon yapılan servislerde işlemlerin tesbit edilen standartlara uygun yapılıp yapılmadığı düzenli aralıklarla denetlenmeli
• Problem oluştuğu gözlenen konularda denetleme tekrarlanmalı ve iyi yönde gelişmeler takip edilmeli
• Hastane personelinin transfüzyon pratiği konusunda eğitilmesi sağlanmalı, hizmet içi eğitimin sürekliliği takip edilmeli
• Kalite güvencesi konusunda gerekli olan durumlarda hastanenin diğer komite ve komisyonlarına tavsiyelerde bulunmalıdır.

Komite yılda en az 4 kez, gerektiğinde daha sık toplanmalı, toplantılardan hastane personeli haberdar edilmeli, toplantıda alınan kararlar karar defterine kaydedilmeli ve raporlar hastane personeline sunulmalıdır.

03.05.2004 tarihinde üyeleri yeniden belirlenen (Ek: 1) ve 20.07.2004 tarihinde resmiyet kazanarak yeni üyeler ile ilk toplantısını 01.09.2004 de yapan Cerrahpaşa Hastane Transfüzyon Komitesi 03.08.2005 tarihinde yapacağı sekizinci toplantısına kadar gerçekleştirdiği aktiviteleri aşağıda başlıklar halinde sunmaktadır:

• Kan ve Kan Ürünleri Hastane Ortak İstem Terminolojisi
• Kan ve Kan Ürünleri İstem Formatları
• Plasma Değişimi İstem Formatı
• Transfüzyon Geri Bildirim Formatı
• Hastane Transfüzyon Komitesi Eğitim Komisyonu oluşturulması (Ek: 2)
• Eğitim Komisyonunun Fakülte içi Kan ve Kan Ürünleri Uygulama Standartı sağlamak üzere Ana Bilim Dalları ile ortak belirlenen günlerde Hekim ve Hekim Dışı Sağlık Personeli Eğitim Seminerleri başlatılması ve 03. 06. 2005 tarihinde ilkinin gerçekleştirilmesi (Katılım Belgeli)
• Sürekli Tıp Eğitimi Etkinliği içinde “Herkes İçin Transfüzyon Tıbbı” başlıklı İki günlük Sempozyum ve Sempozyum Kitap basımının sağlanması
• Sağlık Bakanlığı Kararı ile Cerrahpaşa Kan Merkezinin Hekim Dışı sağlık Personeli Eğitim Sertifikasyonu yetkisine ek olarak Pratisyen Hekim Sertifikasyon’u için de 15.07.2005 tarihinde seçilmesi ve Eğitim Programının Transfüzyon Komitesi Eğitim Komisyonu ile beraber yürütülmesi
• Her Bilim Dalı için Kan ve Kan Ürünleri Kullanım Rehberleri oluşturulması için ilk planda “The Clinical Use of Blood Hand Book” kitabının Tükçe’ye çevirisi için 27.04.2005 tarihindeki ilk yazışmaları takiben WHO ile 04.05.2005 tarihinde anlaşılarak tüm basım haklarının alınması ve çevirinin komite üyeleri tarafından hızla tamamlanması
• Türkiye Kızılay Derneğinin de ülke genelinde eğitim amaçlı olarak aynı cep/el kitabından yararlanmak üzere yaptığı iş birliği istemi doğrultusunda basım hakları komitemizde mahfuz kalmak üzere kitap baskısının Dernek tarafından sağlanması
• Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastane Transfüzyon Komitesi Web sayfası açılması
• Transfüzyon Komiteleri otolog kan kullanımını arttırarak ve gereksiz transfüzyonları engelleyerek gereksinimi olanlara yeterli kan teminini de sağlamada etkili olabilecek aynı amaçla donör kazanım programları geliştirmek
• Kan ve kan ürünlerinin Ulusal Rehberler ya da gelişen Bölgesel Rehberleri izleyerek uygulanmalarını sağlamak
• Hastane kan transfüzyon politikalarını oluşturmak
• Kan ve kan ürünlerinin doğru ve uygun tüketimini sağlamak üzere hemen ya da geriye dönük olarak transfüzyon klinik değerlendirmelerini yapmak
• Transfüzyon pratiğinde tüm kurum içinde doğru tıbbı yaklaşımları benimsetmek
• Kan ve kan ürünleri transfüzyonunu takiben gelişen her hangi bir ters/istenmeyen etki varlığında inceleyerek önleyici ya da giderici eylemleri oluşturmak
• Transfüzyon politikaları temelinde kan bankası çalışanları, hemşireler, eczacılar gibi ilgili tüm personelin ve gerekli oldukça klinisyenlerin eğitimi için katılım belgeli eğitim programları/kursları düzenlemek olarak özetlenebilir.

Adres: İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi,Cerrahi  Binası 0. Kat Organ Nakli Polikiliniği Karşısı
Telefon: 0212 414 30 00  Dahili: 21371

İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Fikret Biyal Merkez Araştırma Laboratuvarı; kurumsal/ulusal/uluslararası standartlara, kanun ve yönetmeliklere uygun olarak hizmet verilmesini ve hasta hakları ve etik ilkeler doğrultusunda gerekli laboratuvar hizmetlerinin karşılanmasını amaçlamış ve yapılanmış bir birimdir.

27 Temmuz 1967’de üniversite senatosu kararı ile resmen kurulan Cerrahpaşa Tıp Fakültesinde laboratuvar hizmetlerinin güncel teknoloji ile tek merkezden verilmesi ilk kez 1971 tarihinde gündeme getirilmiştir. Laboratuvarın kurulması 1973 yılının Ocak ayında gerçekleşmiş ve yönetici olarak Prof. Dr. Fikret Biyal seçilmiştir. 1980 yılı Eylül ayında mevcut monobloktaki yerine taşınan laboratuvarın ismi 1988 yılında Fikret Biyal Merkez Araştırma Laboratuvarı olarak değiştirilmiş ve 2003 yılından itibaren modern donanıma kavuşmuştur.

Kaliteden ödün vermeden çağdaş teknolojiler kullanarak hizmet veren Fikret Biyal Merkez Araştırma Laboratuvarı’nın, kurulduğu günden günümüze kadar görev alan yöneticileri sırası ile; Prof. Dr. Fikret Biyal (1973-1987), Prof. Dr. Vecdet Tezcan (1988-1994), Prof. Dr. Birsen Ülkü (1994-1996), Prof. Dr. Gülten Aktuğlu (1996-2000), Prof. Dr. Münire Hacıbekiroğlu (2000-2007), Prof. Dr. Emel Zengin Ulakoğlu (vekaleten 2007-2009) ve Prof. Dr. Dildar Konukoğlu (2009-hâlen)’dur.

Günümüzde kaliteye verilen önem giderek artmaktadır. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Fikret Biyal Merkez Araştırma Laboratuvarı hasta ve klinisyen memnuniyetinin esas teşkil ettiği bir çalışma sistemini, kurumsal hedef olarak seçmiş; bu doğrultuda “Kalite” kavramını, belirleyici unsur ve hizmetin sonucunu tayin edici temel kriter olarak kabul etmiştir. Laboratuvarımızda, hedefe yönelik olarak “Kalite Yönetim Sistemi” ilkeleri doğrultusunda Kalite Yönetim Sistemi” kurulma çalışmalarına 2009 yılında başlanmıştır. Laboratuvarımız teşhis ve tedavi için tetkik hizmeti vermek, bilimsel araştırmaları ve eğitim çalışmalarını desteklemek ve bunlara ek olarak çalışanlarının memnuniyet düzeyini artırmak için Kalite Yönetim Sistemi ilkeleri çerçevesinde faaliyetlerini yürütmeyi hedeflemiştir.

Resmi tatiller dışında rutin testler için hasta Kayıt ve örnek kabulü, poliklinik hastaları için; 08.00-14.00, yatan hastalar; için 08.00-15.00 saatleri arasındadır. Yarım günlük resmi tatil günlerinde ise bu saatler 08.00-10.30 olarak belirlenmiştir.

Acil Laboratuvarında ise hasta numuneleri 365 gün, 24 saat boyunca kabul edilmektedir.

Hasta Kaydı ve Test Girişi

• Sosyal Güvenlik Kurumunda kaydı olan hastaların test girişleri ilgili klinik ve/veya poliklinik hekimi tarafından Hastane Bilgi Sisteminde (HBS) hasta sayfasında yer alan “tetkik” menüsü seçilerek yapılır. Test seçimi tamamlandıktan sonra hastalar ve/veya hasta örnekleri klinik/poliklinikten laboratuvar kayıt-numune kabul ve kan alma birimine yönlendirilir. HBS deki test girişlerinin Laboratuvar Bilgi Sistemine (LBS) kabulü laboratuvarımız kayıt biriminde yapılır. Acil biriminde (olağan dışı durumlar hariç; elektrik kesintisi, bilgi-işlem arızları vb.) ve servislerde test girişleri için aynı işlemler yapılır ve hastalardan alınan test materyalleri laboratuvara gönderilir. Tetkik girişleri onaylandıktan sonra test eklenmemelidir. Onay sonrası her yeni test isteği için yeni bir HBS girişi ve LBS kaydı yapılması gerekir. Hasta eğer ücret ödemesi gereken bir testi var ise kayıt bölümümüz tarafından vezneye yönlendirilir. Ücret makbuzu ile hasta tekrar Laboratuvar Kayıt Bölümüne başvurarak, kayıt işlemini tamamlar.
• Devlet hastanelerinden sevki bulunan SGK hastaları evrakı ile doğrudan Fikret Biyal Merkez Araştırma Laboratuvarı Kayıt Bölümüne müracaat edebilirler.
• SGK kapsamında olmayan hastalar veya Özel Sağlık Sigortaları olan kişiler doğrudan laboratuvarımıza başvurur. Testleri karşılığında oluşturulan ücreti ödemek üzere Kayıt bölümünden vezneye yönlendirilirler ve ödemesini yapan hastaların testleri, kayıt birimimiz tarafından LİS’e kaydedilir.
• Yeşil kartlı hastalar, fakültemiz polikliniklerinde muayene olup test girişleri yapıldıktan sonra laboratuvarımıza başvurabilir.

Test Örneklerinin Alınması

• Laboratuvara kayıt işleminden sonra hastayı ve testleri tanımlayan barkodlu tüpler testlere göre otomatik olarak oluşturulur ve hasta tüpleri ile birlikte kan alma birimine yönlendirilir.
• Laboratuvar görevli personeli tarafından kan alma işlemi gerçekleştirilir.
• Kan alma işlemi tamamlanan hastalara sonuçların ne zaman çıkacağı ve sonuçlarını nereden alabileceği bilgileri verilir. Eğer idrar ve/veya gaita testleri var ise, hastalara barkod etiketi yapıştırılmış idrar ve gaita kabı verilip hastalar yönlendirilir, daha sonra hastalar örneklerini ilgili laboratuvar birimine getirirler.
• Servisler ve Acil Birim’de hastaların örnekleri ilgili klinik birimlerde alınır. Hekimler tarafından test istekleri sisteme girildikten sonra, kan alma işlemi hemşire/doktor tarafından gerçekleştirilir. Alınan örnekler, ilgili klinik birimin elemanları tarafından laboratuvarımızın Örnek Kayıt ve Kabul birimine ulaştırılır.
• 17 yaş altı çocuk ve bebeklerden örnek alımı Çocuk Hastalıkları Laboratuvarında yapılmaktadır.

Kan Örneklerinin Alınması

Hastalarımıza ve klinisyenlere doğru, güvenilir zamanında sonuç verebilmenin ilk basamağı uygun numunelerle laboratuvar sürecine başlayabilmektir. Bunun içinde hastalardan doğru yeterli kan örnekleri alınması gereklidir.

Hasta üzerinde uygulanan bütün prosedürler hastanın bilgilendirilmiş onamını gerektirir. Hasta, rutin laboratuvar prosedürlerinin çoğunda, istek formunu laboratuvara sunduğunda ve isteyerek genel kan alma prosedürünü (örneğin, kan almak için damarı delme işlemi) kabul ettiğinde bu işlem onam anlamına gelebilir. Hastaya kan örneği kolundaki bir toplardamardan (venden) alınacağı, elastik bir bandajın dirseğinizin üzerine uygulanacağı ve iğnenin girişi esnasında geçici bir acı hissedilebileceği bilgisi verilir. Hasta, kan verme işlemi esnasında daha önceleri bayılma hikayesi belirttiyse ilgili önlemler alınır.

Hastaya;

• Venden kan örneği alınırken küçük de olsa hematom gelişebileceği, hafif ağrı hissedilebileceği, baş dönmesi yaşanabileceğini,
• Çok düşük oranda problem gelişme riski bulunduğu,
• İğnenin giriş yerinde küçük bir zedelenme gelişebileceğini, bu zedelenme riskinin kan alımından sonra birkaç dakika süreyle basınç uygulanarak giderileceğini,
• Nadir durumlarda kan alımından sonra ven şişebilir. Bu problem flebit olarak adlandırılır. Bu durum gelişirse günde birkaç defa ılık kompres uygulanarak tedavi edilebileceği,
• Kanama bozukluğu olan kişilerde kan alınan yerden devam eden bir kanama gözlenebilir. Aspirin, warfarin (kumadin) ve diğer kanı sulandırıcı ilaçlar kanamaya yol açabileceği ve kanama veya pıhtılaşma problemleri varsa veya kanı sulandırıcı ilaç kullanıyorsa kan alımından önce doktorunuza bilgi vermesi gerekliliği,
• Kan tüplere alınırken vakum eksikliği veya ven kollapsı nedeniyle ikinci bir defa kan alma işleminin gerekebileceğini söylenir.

Kan Örneklerinin Alınması İşlemi

Kan alma standart koşullar altında gerçekleştirilir. Mümkünse aşağıdaki şartlar karşılanıp hastanın da uymasını sağlanır.

• Günden güne ve gün içi değişimlerin etkilerini azaltmak için kan alma saatini mümkün olduğunca sabit tutmalıdır. Rutin testler için Poliklinik hastalarından genellikle sabah 8-10 saatleri uygun olmaktadır. Laboratuvarımızda 08.00-12.00 saatleri arasında kan alınır.
• Son 3 günde ağır fiziksel aktivite olmaması ve alkol alınmaması (özellikle son 24 saat içinde) gereklidir.
• Hasta kan vermeden önce açlık durumu sorgulanır. 10–12 saatlik açlık (16 saatten uzun olmamalıdır) olmalıdır. Test için kan vermeye gelmeden önceki gece saat 22:00’den sonra su hariç hiçbir şey yenilip içilmemesi önerilir.
• İlaç tedavisinin sürdüğü durumlarda örneğin alınması sabah ilaç alımından önce yapılmalıdır.
• Kan almadan önce hastanın oturarak beklemesi sağlanır.
• Kan alımı esnasında hasta yatar veya oturur pozisyonda olmalıdır.
• Sıklıkla venöz kan örnekleri tercih edilmektedir. Kan alımı için özellikle ön koldaki median, sefalik ve bazilik venler kullanılır. El üzeri, kol bileği alternatif bölgeleri oluşturmaktadır. Kan gazları analizi için radiyal ve femoral arterden alınan numuneler uygundur.
• Kan alımında uygun boyutta iğne ucu seçilir. En sık kullanılan iğneler 19-22 numaradır. Numara büyüdükçe çap küçülür, normal erişkinde genellikle 21-yeşil veya 22-siyah uçlu kullanılır.

• Kan alınacak bölgenin çevresini, %70’lik izopropanolle doymuş gazlı bezle, dairesel hareketlerle ve kan alma bölgesinden dışa doğru temizlenir. Hemoliz ve hastadaki yanma duyusunu önlemek için bölgenin hava ile kuruması için beklenir.
• Kan alma bölgesinin 10-15 cm üzerinden turnikeyi uygulanır ve işaret parmağı ile venlerin geçiş yolunu hissedilir. Gerekirse parmağı ile ve ikinci parmakla hafifçe vurarak kan alınacak venin belirginleşmesi sağlanır. Turnike iğnenin başarılı bir şekilde damara yerleştirilmesinden sonra çözülmelidir.
• Turnike uygulaması 1 dakikayı geçmemelidir. Uzun süreli turnike uygulanması sonucu protein konsantrasyonunda, proteine bağlı komponentlerde ve hücresel komponentlerde artışa sebep olabilir. Kan alınırken hastanın elini yumruk yapması, açıp kapaması uygun değildir. Aşırı pompalama gerekli değildir ve kaçınılmalıdır, bu hareket plazma potasyum, fosfat ve laktat konsantrasyonlarında artışa yol açar.
• Eğer yeniden kan alınması gerekirse diğer kol kullanılmalıdır.
• Kan alımında öncelikle vakumlu kan alma sistemleri kullanılmalıdır. Enjektör ile kan alınması damarları zor bulunan hastalarda uygulanabilir. Enjektöre alınmış kanı, hemoliz olmaması için, iğneyi enjektörden çıkardıktan sonra, tüp kapağı açılarak hazırlanmış tüplere yavaşça ve tüp kenarından kaydırarak dikkatli bir şekilde aktarılır. Tüplerin ağzını sıkıca kapatılır,ve tüplerin içinde katkı maddesi veya antikoagulan varsa tüpler yavaşça 5-7 kez alt üst ederek karıştırılır.
• İnfüzyon giden damar yolundan, mastektomi, ödem bölgelerinden kan örneği alınmamalıdır. İnfüzyon yapılıyorsa infüzyon 3 dakikalığına durdurulmalı ve sonra tercihen diğer koldan kan alınmalıdır.
• İstenen testler için uygun tüplere yeterli miktarlarda örnek alınmalıdır.
• Hastadan tüplere kan örnekleri alma sırasına uyulmalıdır; Kan kültürü, antikoagülan içermeyen düz kan, koagülasyon testleri için antikoagulanlı tam kan ve hematoloji testleri için antikoagulanlı tam kan
• Antikoagulan içeren vakumlu tüplere kan alımı sırasında kanın işaretli çizgiye kadar dolmasına özellikle dikkat edilmeli ve kan alındıktan sonra tüp yavaşça alt üst edilerek özenle karıştırılmalıdır. Kesinlikle çalkalama yapılmamalıdır.
• Kan alma işlemini tamamlandığında, iğneyi geri çektikten sonra sızıntı olmaması için hastaya kuru gazlı bez veya pamuk vererek, kan alınan bölgeye 2,5 dakika bastırması ve kolunu yukarıya doğru tutmasını sağlanır. Sonra yara bandı yapıştırılır.
• Kullanılan malzemeler tıbbi atık kutusuna atılır.

Kan aldıktan sonra hematom oluşmaması için aşağıdaki kurallara dikkat edilir;

• Venin sadece ön duvarı delinir.
• İğneyi çıkarmadan önce turnike çözülür.
• Sadece büyük venler kullanılır. Yüzeyel ince venlerden kan alınmaz.
• İğnenin venin ön duvarına tamamen girdiğinden emin olunur. Kısmen girmesi kanın yumuşak dokuya sızmasına neden olabilir.
• Kan alındıktan sonra bölgeye bir miktar basınç uygulanır veya kol kan alma bölgesine basınç yaparak başın üzerinde tutulur (1-2 dakika).

Eğer kan örneği alınamaz ise;

• İğnenin pozisyonunu değiştirilir, iğne venin çok uzağından giriş yaptıysa iğne geri çekilir,
• İğne venin çok uzağında değilse vene doğru ilerletilebilir. İğne yarım tur döndürülebilir.

Resimler ile Vacutainer Kullanarak Venöz Kan Alma

                    

                    

                   

             

                   

                   

                   

OGTT Uygulaması

• Laboratuvarımızdan randevu alınması gereklidir.
• Randevudan 3 gün önce karbonhidrat diyeti 150 gr/gün (3 gün karbonhidrat ağırlıklı patates, pilav, makarna, hamur işi vb. yenilebilir) yapılmalıdır.
• Sürekli kullanılan bir ilaç varsa randevu gününden 3 gün önce ilaçları bırakmanız konusunda doktora danışılmalıdır.
• Randevu gününün den bir gece önce saat gece 22’den sonra hiçbir şey yememeli ve randevu günü aç karnına gelinmelidir.
• Bu üç gün boyunca fiziksel aktivite kısıtlaması yapılmamalıdır.
• Test sadece ayaktan hastalara uygulanır. Yatak istirahati OGTT sonuçlarını bozar.
• Test süresince hasta oturur durumda bulunur.
• Test süresince kişi herhangi bir şey yenmemeli ve içilmemelidir. (Sadece su içilebilir).Sigara içilmez ve efor harcayacak hareketlerde bulunulmamalıdır.

Kan Almada Kullanılan Başlıca Tüp Tipleri ve Genel Özellikleri

Sarı/kırmızı kapaklı plastik jelli/jelsiz tüp

Örnek türü: Serum

Jelli tüpler içinde bulunan jel, santrifüj sonrasında serum ve kan hücreleri arasında fiziksel bir engel oluşturmakta, tüp çeperinde bulunan silika partikülleri sayesinde serum pıhtılaşmasını hızlandırmaktadır. Bu tüpler 5-8-10 ml’lik hacimlerde olabilir. Laboratuvardan istenen pek çok test serumda çalışılır. Kanın tüpün çeperindeki silika partikülleri ile iyice temas etmesi için birkaç kez yavaşça altüst edilmelidir; tüp kesinlikle çalkalanmamalıdır.

Mor kapaklı cam K3EDTA’lı tüp

Örnek türü: Tam kan/Plazma

Özellikle hematolojik testler ve DNA izolasyonu için alınan numunelerde Kullanılırlar. Tüp hacimleri 2-4,5-10 ml olarak değişir.

EDTA, pıhtılaşma için esas olan +2 değerlikli kalsiyumu ve magnezyumu bağlayarak pıhtı oluşumunu engeller. Kan alımı esnasında kanın işaretli çizgiye kadar doldurulmasına özen gösterilmelidir. Tüplerin içerisinde pıhtı oluşmaması için kan alınır alınmaz tüp 5-6 kez yavaşça alt üst edilerek karıştırılır. Eksik yada fazla alınmış kan örneklerinde, pıhtılı örneklerde çalışma yapılmamalıdır.

Mavi kapaklı sitratlı tüp

Örnek türü: Tam kan/Plazma

Bu tip tüplere alınan örneklerden koagülasyon parametreleri çalışılır. Tüpler 9:1 oranında sodyum sitrat içermektedir. Sitrat kalsiyum ile birleşerek pıhtı oluşumunu engeller. Kan örneği işaretli çizgiye kadar tam olarak doldurulmalı ve 5–6 kez çok yavaşça altüst edilerek kanın antikoagülan ile tam teması sağlanmalıdır. Koagülasyon testlerinin numune alınımını takiben 2 saat içerisinde çalışılması tavsiye edilmektedir. Alınan kan örneği 3000xg’de 15 dakika oda ısısında santrifüj edilerek trombositten fakir plazma elde edilmelidir.

Siyah kapaklı sitratlı tüp

Örnek türü: Tam kan

Bu tüplere alınan tüplerde sedimantasyon analizi yapılır. Tüpler 9:1 oranında sodyum sitrat içermektedir. Sitrat kalsiyum ile birleşerek pıhtı oluşumunu engeller.

Kan örneğinin sodyum sitrat ile karışabilmesi için tüpler işaretli çizgiye kadar tam olarak doldurulmalı ve 5–6 kez çok yavaşça altüst edilerek kanın antikoagülan ile tam teması sağlanmalıdır. Pıhtılı, eksik alınmış numunelerde test çalışılmamalıdır.

İdrar Örneklerinin Alınması

Yapılacak analiz toplanacak idrar numunesinin tipini belirler. Tam idrar tahlili için, genellikle aç karnına sabah erken saatlerde verilen örnekler tercih edilir. İlk sabah örnekleri daha konsantre olup, mikroskobik inceleme için daha uygundur. Sterilite şart olmamakla birlikte, dış ortamdan bulaşmalara karşı hasta uyarılmalıdır. Hasta idrar örneğini verdikten sonra numune kapağı kapatılır ve laboratuvar numune kabul birimi tarafından kayıt sırasında oluşturulmuş olan hasta barkodu üzerine yapıştırılır.

24 saatlik idrar örneklerinin toplanması: Bu tür analizlerde hastanın örnek toplanmasında dikkat edeceği hususlar hakkında bilgilendirilmesi çok önemlidir. Analizi yapılacak parametrelerin stabilizasyonu için gerekli koruyucu maddeler (6N Hidroklorik asit, borik asit vs) idrar toplamaya başlamadan önce toplama kabına konulmalıdır. Koruyucular laboratuvarımızdan temin edilebilir. Eksik toplanmış numuneler laboratuvar tarafından kabul edilmez. Hastaların beyanatlarına göre not edilen idrar hacimleriyle hesap yapılması hatalı sonuçlara yol açabilir.

Hastalar 24 saatlik idrar toplamaya başlamadan önce aşağıdaki konularda bilgilendirilir;

• Normalden biraz daha az sıvı için ve alkol içmemesi(normal: 1,5-2 Litre/24saat)
• Cuma ve Cumartesi günleri veya toplama bitişi resmi tatil günlerine denk geliyorsa 24 saatlik idrar toplanmaması,
• 24 saatlik idrar toplamaya başlanılacak gün, sabah ilk idrar dışarı atılıp, bundan sonraki 24 saatte gelen idrarı toplama kabına biriktirmesi
• Sabah 08.00’den ertesi gün sabah 08.00’e veya sabah 09.00’dan ertesi gün sabah 09.00’a kadar tüm idrar gündüz ve gece boyunca, dikkatlice toplama kabına biriktirmesi
• Toplama süresince idrar kabı soğuk ve karanlık ortamda saklaması
• Toplama kabına idrar eklediğinizde koruyucu madde kullanılacaksa bu madde ile karışması için iyice çalkalaması
• Ertesi sabahki ilk idrar da yani sabah 08.00 veya 09.00’daki idrarın da toplama kabına eklenerek idrar toplama işlemi bitirilmesi,
• Toplama zamanının bitişinin not edilmesi,
• İdrarın bekletilmeden laboratuvara getirilmesi,
• İdrarda ölçülecek test için koruyucu madde gerekiyorsa laboratuvara danışılmak üzere yönlendirilmesi (Bazı testler için; okzalat, sitrat, VMA, HVA, 5-HIAA, katekolaminler, metanefrinler, serotonin, idrara koruyucu bir madde eklenmesi gerekmektedir. Laboratuvardan temin edilen bu koruyucu madde idrar kabının dibine boşaltılır, daha sonra idrar tarif edildiği şekilde toplanır).

İdrarda VMA (vanilmandelik asit), HVA (homovanilik asit) ve 5-HIAA (5-hidroksi indol asetik asit), metanefrinler testlerini etkileyen faktörler

• Akut stres ve ağır egzersiz
• 24 saat idrar toplama kurallarına uyulmaması
• 3 gün öncesinden itibaren ve örnek toplanma süresince aşağıda belirtilen gıdalar ve ilaçlar kullanılması

Yasaklanan yiyecek ve içecekler: Muz, kolalı içecekler, kahve, çay, çikolata, vanilya (dondurma vs.), domates, portakal, ananas, alkollü içecekler, ananas, erik patlıcan ve ceviz.

Hatalı sonuçlara neden olabilen ilaçlar: Asetaminofen, aspirin, MAO inhibitörleri, metildopa, levodopa, fenotiyazinler,promazine, reserpine, kafein, lityum, eritromisin, tetrasiklinler, aminofilin ve diğer birçok ilaç.

24 Saatlik idrar toplamalarda bildirilen idrar koruyucularının konsantrasyonları ve koşulları

• Oda ısısı: 20-25 °C Buzdolabı: 4°C Donmuş: -20 °C
• 6N HCI: 24 saatlik idrara 30 ml
• Asetik asit %50: 24 saatlik idrara 25 ml
• Na2C03 (Sodyum bikarbonat) (kristal halinde): 24 saatlik idrara 5 gr
• Toluen: 24 saatlik idrara 30 ml
• 6N HN03 (Nitrik asit): 24 saatlik idrara 15 ml
• Borik asit (kristal halinde): 24 saatlik idrara 10 gr
• Timol (izopropanol içinde %10’luk): 24 saatlik idrara 10ml

Hasta Örneklerinin Laboratuvara Kabulü

• Klinik ve polikliniklerden gelen örnekler laboratuvar kayıt personeli ve Numune kabul-1 bölümünde görevliler tarafından teslim alınır. Kayıt elemanı sistemden yapılan test isteklerine bakılarak yeterli sayıda uygun tüplere örnek alınıp alınmadığı, servislerde alınan kan örneklerinin üzerinde hasta kimlik bilgilerinin olup olmadığı kontrol edilir. Hastane bilgi işlem sistemine girilmiş hasta isteklerinin, laboratuvar bilgi işletim sistemine kabulü yapılır ve hasta barkodları basılır. Numune kabul elemanı numune kabul ve red talimatına göre değerlendirme yaparak, uygun bulunanlar tüpler üzerine barkodlar yapıştırılır ve bilgi işlem sisteminde kabul gerçekleşir. Eksik ya da fazla alınmış, pıhtılı numuneler kabul edilmez ve kayıt altına alınır.
• Numune kabul birimi ve kan alma biriminde toplanan örnekler; Numune Transport elemanlarımız tarafından Numune transfer talimatına uygun şekilde laboratuvar çalışma binasına transport edilir. Numune Kabul-2 birimimizde numunelerin barkodları tek tek okutularak bilgi işlem sisteminde laboratuvara kabul işlemi gerçekleşir.
• Kabul edilen örneklerden gerekli olanlara serum veya plazmada çalışılacak testler için olanlar santrifüj edilir. Santrifüj süresi ve hızı testlere göre değişiklik gösterebilir. Genel olarak biyokimyasal analizler, hormon analizleri için gerekli serum örnekleri için 3000 rpm’de 10 dakika santrifüj etmek yeterlidir. Koagülasyon analizleri için gerekli plazma örnekleri için 3000 rpm’de 15 dakika santrifüj edilir. Aşırı hemolizli örnekler çalışmalar dahil edilmez. Hastadan tekrar kan alınması gereken bir durumda kan alma birimi, acil veya ilgili servisler bilgilendirilir.
• Kan örneklerinin çalışma birimlerine göre tasnifi yapılır ve birim çalışanları tarafından örnekler çalışılmak üzere teslim alınır.
• İdrar ve dışkı örneklerinin kabulü, İdrar Birimi tarafından yapılmaktadır.

Örnek Red Kriterleri

Örnek ret kriterleri istenen testlere bağlıdır. Laboratuvar tarafından kabul edilen örnekler testi isteyen doktora veya testi gönderen merkezdeki sorumlu personele haber vermeden atılmaz. Lipemik, hemolizli, pıhtılı veya uygun koşullarda gelmeyen yada yetersiz numune gelmesi durumunda hastanın hekimi/gönderen merkez bilgilendirilir ve numunenin tekrarı istenir, gelen numuneler tekrarı mümkün değilse veya beyin omurilik yada perikard, plevra eklem içi sıvı gibi alınması zor olan ve miktarı yetersiz olan örnekler ise çalışmaya alınır ve sonuç kısmında bu durum belirtilir.Örnekler aşağıdaki nedenlerden dolayı red edilir;

1. HIS’e istenen test girişi yapılmamış örnekler
2. Ad ve soyad gibi kimlik bilgilerinin bulunmadığı, örnek tanımının yapılmadığı, hatalı yapıldığı örnekler
3. Yanlış etiketlenmiş örnekler
4. Hemolizli kan örnekleri
5. Pıhtılı kan içeren örnekler
6. Uygun olmayan koruyucu (antikoagulan) kullanılan örnekler
7. Uygun tüplere veya örnek kaplarına alınmayan örnekler
8. Antikoagülanlı tüplere belirtilen miktardan eksik veya fazla alınan örnekler (hemogram koagulasyon testleri)
9. Kırık, çatlak kap ile gönderilen örnekler;örneğin kap veya enjektörün dışına sızmış olması
10. Steril kapla gönderilmesi gereken örneklerin steril olmayan kapla gönderilmesi,
11. Laboratuvara uygun transfer koşullarında gelmeyen örnekler; Örneklerin laboratuvara uygun ısı koşullarında ulaşmamış olması,örneklerin önerilen sürelerin dışında bekletilmiş olması
12. Özellikle ilaç düzeyi ve gün-içi sirkadiyen ritm gösteren parametreler için, gereken uygun zamanda alınmamış örnekler
13. Uygun biçimde toplanmamış (eksik yada fazla) 24 saatlik idrar örnekleri veya kirli örnek kabına alınmış veya adet döneminde toplanmış idrar
14. Uzun süre beklemiş veya Örnek kabının dışına taşmış ve ağzı kapatılmamış kapta gönderilen veya incelemeye yetmeyecek miktarda az olan gaita örneği

Testlerin Analizi

Fikret Biyal Merkez Araştırma Laboratuvarı 200’e yakın farklı parametrenin çalışılabildiği büyük bir laboratuvardır. Laboratuvarımız bu test menüsünü sağlayabilecek gelişmiş, tüm dünyada referans olarak değerlendirilen sistemlerle çalışmaktadır.

Klinik laboratuvarlara gelen örnekler yapılacak analizlerden önce cihazların güvenilir sonuçlar verebilmesi için gerekli bakım işlemleri düzenli olarak yapılmalı ve uzman gözüyle takip edilmelidir. Bu günlük bakım işlemleri sorumlu laboratuvar elamanları tarafından yapılmakla birlikte daha büyük bakım işlemleri ilgili firma teknik elemanlarınca sağlanmaktadır. Günlük rutin hasta çalışmasına geçilmeden önce test sonuçlarında olası sistemik veya rastlantısal hataları yakalayabilmek için “internal kalite kontrol” çalışmaları yapılır. Değerleri önceden bilinen farklı seviyelerdeki kontrol örneklerinin ölçümü gerçekleştirilir. Sonrasında uzman ve ekip kontrol sonuçları değerlendirerek kabul edilebilir değerlerde ise hasta örnekleri çalışılmaya başlanır Sonuçlar kabul edilebilir sınırlar dışında çıktığında probleme yönelik düzeltici çalışmalar yapılır. Tüm sorunlar aşamalı kontrol edilip günlük kontroller istenen seviyeye geldikten sonra çalışmaya başlanabilir. Gelen hasta yoğunluğuna bağlı olarak gün içinde bu kalite kontrol çalışmaları tekrarlanabilir.

Laboratuvarımız da bulunan analitik sistemlerin LIS ile bağlantısı sağlanmış olup, cihazlar hastalar ile ilgili bilgileri ve çalışacakları testleri LIS sisteminden otomatik olarak alırlar. Cihazlar tamamladığı analizlerin sonuçlarını otomatik olarak LIS’e gönderir. LIS’de hastaların tüm sonuçları toplanır, bu sonuçlar önce ilgili laboratuvar ekibi tarafından değerlendirilir, uygun bulunan sonuçlar onaylanır. Çalışan onayı almış sonuçlar ikinci basamak onayı için ilgili uzmanın onayına sunulur. Uygunsuz sonuçlarla ilgili olarak, özellikle yatan hastalar için ilgili servisle temasa geçilir. Preanalitik ve analitik hata kaynakları ya da fizyolojik test sonuçlarını etkileyebilecek interferanslar değerlendirilerek doğru sonuca ulaşılmaya çalışılır.

Acil laboratuvarın da numuneler hemen çalışılır ve analiz sonuçları bekletilmeden ilgili çalışan tarafından onaylanır. Cihazlardan çıkan sonuçlar ilgili çalışanın onayını takiben LIS’e akmaktadır. gerçekleştirilir. Acil örneklerin çalışılması esnasında panik değer listesine ait bir test sonucu bulunursa, analiz süreci gözden geçirilip, test tekrarlanır. İlgili klinikle görüşülüp bu sonucun hasta için beklenen bir değer olup olmadığı sorgulanır. Hastaya ilgili müdahalenin en kısa sürede yapılmasına yardımcı olunur. Bu konuda laboratuvar elemanı görüştüğü klinik, kimle görüştüğünü ve yapılan işlemleri kayıt altında tutmalıdır.

Üyesi olduğumuz eksternal kalite kontrol programlarının önceden belirlediği takvim günlerinde program dahilinde olan testler için eksternal kalite kontrol serumları çözülmekte ve bu serumlar hasta örnekleriyle birlikte çalışılmaktadır. Sonuçlar ilgili firma aracılığıyla merkeze bildirilir. Her numuneye ait sonuç raporunda tüm parametreler için aranan gerçek değer, bu değere göre bizim sonucumuzun ne kadar saptığı bildirilir. İstenen performansın sağlanamadığı testler için düzeltici faaliyetler yapılır.

Sonuç Gönderme (Raporlama)

Test sonuçları Laboratuvar Bilgi Sisteminde teknisyen ve uzman tarafından onaylanır.

Biyokimya uzmanı onayından sonra test sonuçları otomatik olarak Hastane Bilgi Sistemine aktarılır. Bundan sonra sonuçlar, ilgili birimler tarafından hasta sayfasında görülebilir.

Test sonuçlarının yazılı çıktıları laboratuvar sonuç alma biriminden hastaya verilir.

Acil laboratuvarımızda sonuçlar testin özelliğine göre 1-2 saat içinde verilmektedir.

Yatan hastaların rutin test raporları aynı gün içinde (saat 15.00’den sonra), poliklinik hastalarının ise ertesi gün saat 13.00’den sonra verilmektedir.

Özel testler için laboratuvar ile görüşülmesi gereklidir. Geç çıkan testler hakkında hastalara numune kabulü veya alımı sırasında bilgi verilir ve sonuç alma kağıdı üzerine not edilir.

Analiz Öncesi Değişkenlerin Test Sonuçlarına Etkisi

Laboratuvarımızın kalite politikasının temel hedefi; hasta ve klinisyenlerimize doğru, güvenilir, zamanında sonuçları ulaştırabilmemizdir. Bunu sağlayabilmek sadece laboratuvar ekibinin uygun koşullarda numune alması, hızlı transportu ve doğru analizi yeterli olmayacaktır. Hekimler ve diğer sağlık personelimizin laboratuvar sonuçlarını etkileyebilecek çok sayıda analiz öncesi faktörün olabileceği konusunda bilgilendirilmesi gerekmektedir. Bu faktörlerin etkilerinin hastadan test istemi aşamasında, uygulamada ve sonuçların değerlendirilmesi aşamasında göz önünde bulundurulması laboratuvarda hata oranlarında azalma ortaya çıkaracaktır.

Analiz öncesi değişkenlikler

Değiştirilemez faktörler: Irk, Yaş, Cinsiyet

Değiştirilebilir faktörler: Yükseklik, Stres, Mevsim, Sigara kullanımı, Sıcaklık, Açlık, Beslenme, Seyahat, Vücut ağırlığı, Alkol, Kas dokusu, İnfüzyon, Aktivite, Pozisyon, Günlük ritim, İlaçlar, Gebelik, Yerleşim bölgesi

Postür

Ayakta duran bir kişide kan hacmi yatan bir kişiye göre 600-700 ml daha azdır. Bu durum kan hacminde %10 civarında azalmayı gösterir. Gerçek neden kanın proteinsiz sıvısının doku arasına geçmesi olup plazma hacminde önemli farka neden olur. Buna paralel olarak enzimler ve protein hormonlar dahil tüm proteinler, proteinlere kısmen bağlı kalsiyum, bilirubin ve proteine bağlı ilaçların konsantrasyonu etkilenir.

Yatar durumdan dik duruma geçişte serum bileşenlerinin konsantrasyonunda görülen değişiklikler

Egzersiz

Egzersizin vücut sıvılarının yapılarına etkisi aktivitenin süresi ve yoğunluğu ile ilgilidir. Egzersiz sonunda alınan kan örneklerinde aspartat aminotransferaz (AST), laktat dehidrogenaz (LDH), kreatin kinaz (CK), üre, kreatinin, transferrin sonuçlarında yükselmelerin olduğu, kan glukozunun değişimler gösterdiği, plazma renin aktivitesi, aldosteron, büyüme hormonunun patolojik düzeylere ulaştığı göz önünde bulundurulmalıdır.

Açlık durumu

Açlık kan şekeri düzeyi ölçümü gibi bazı testler için istenen bir durum olduğu gibi laboratuar işleminin standardizasyonu ve teknikleri açısından numune alımında 10-12 saatlik açlık istenir. Bu durumun 16 saatten uzun olmaması gerekir.

Besinlerin Etkisi

Bazı plazma yapıtaşlarının derişimi yakın zamanda yenilip içilen besinlerden etkilenir. Bunların içinde kan glukozu, trigliserid, alkalen fosfataz (özellikle intestinal izoenzim) sayılabilir. Ayrıca serumun lipemik olması ölçümler için kullanılan yöntemleri etkileyebilir. Kahve, çay, kola gibi kafein bulunan içecekler yapıtaşlarının konsantrasyonu üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.

Sigara

Sigara içerdiği nikotinden dolayı sigara birçok testi etkiler. Bunların içinde lipidler, hormonlar, vitamin B12, CEA gibi parametreler sayılabilir.

Sigara içenlerde bildirilen serum bileşenlerindeki değişiklikler

Sirkadiyen Değişim

Beden sıvılarının çoğu yapıtaşı gün boyu döngüsel değişim gösterir. Bu değişimlere katkıda bulunan başlıca faktörler postür, aktivite, beslenme, stres, gün ışığı, karanlık, uyku ve uyanıklıktır. Bu döngüsel değişimler oldukça büyük değerlere varabildiğinden numune alma standardizasyonunun iyi denetlenmesi gerekir. Büyüme hormonu uykuya daldıktan kısa süre sonra yükselir. Oysa bazal plazma insülini, sabah ve akşam daha yüksek düzeydedir. ACTH ve kortizol gece saatlerinde minimal düzeydedir. İdrar hacmi ve kreatinin atılımı gece azalır.

İlaçların Etkisi

İlaçlar analiz yöntemlerini in vitro etkilediği için in vivo değişimlere de yol açabilirler. İlaçlar doku veya organlarda hasara yol açabilir. Birçok ilaç intramüsküler olarak verildiğinde seruma geçen enzimlerin miktarını artırmak için yeterli kas irritasyonuna neden olur. CK, aldolaz ve LDH iskelet kası izoenzimi serumda artar. İlaçlar organ fonksiyonlarında değişikliğe yol açabilir (örneğin fenitoin karaciğer hücrelerinde mikrozomal indüksiyon suretiyle GGT üretimini artırır), yarışmalı etki gösterebilir (örneğin fenitoin tiroksinle, tiroksin bağlayan protein için yarışır), ölçümlerde interferansa neden olabilir (Örnek; yüksek dozda vitamin C alınması glukoz oksidaz yöntemleriyle serum glukozu tayinlerinde düşük değerler bulunmasına neden olur). Bu durum test rehberimizde ayrı ayrı belirtilmiştir.

Yüksek Ateş

Ateş çok sayıda hormonal yanıtı indükler. Hiperglisemi olur ve insulin sa¬lınımı uyarılır. Artmış kortikotropin sekresyonuna yanıt olarak plazma kortizol düzeyi artar ve kortizolün diürnal değişikliği bozulur. Glikojenoliz ve negatif azot dengesi gelişir. Sodyum ve klor retansiyonuna yanıt olarak aldosteron sekresyonu artar ve plazma Na ve klor düzeyi azalır. Mg ve Ca azalır. Kreatinin ve ürik asit düzeyleri genellikle artış gösterir. Antidiüretik hormon artışı ile su tutulumu uyarılır. Plazmada akut faz reaktanların ve glikoproteinlerin düzeyi artar. Ateş, lipit metabolizmasını hızlandırır. Lipit düzeyleri azalır. Ancak birkaç gün içinde serbest yağ asitleri artar. Hiperventilasyona yanıt olarak solunumsal alkaloz gelişir. pH artışı, plazma fosfat düzeyinde azalmaya yol açar. Serum Fe ve Zn düzeyi karaciğerdeki birikimlerine bağlı olarak azalır. Plazma seruloplazmin düzeyi arttığı için plazma Cu düzeyi artar.

Cinsiyet ve Yaşın Etkisi

Hastanın yeni doğan, puberte, yetişkin olmasına ve cinsiyete göre çeşitli hormon, enzim, lipidler, elementler gibi birçok parametre değişim gösterir. Örneğin: alkalen fosfataz, kemik büyümesine paralel olarak pubertede en yüksek değerlere ulaşır. Puberteden sonra aktivite azalır. Menstrüel döngü sırasında da kadınların hormon değerleri çok değiştiğinden LH, FSH gibi testler için kan gönderilirken döngü gününün de belirtilmesi unutulmamalıdır. CA-125 menstrüel periyotta normalin 2 katına çıkabilir.

Menopozda ALT, albumin, ALP, Apo A–1, AST, kolesterol, glukoz, fosfat, fosfolipit, Na, total protein ve ürik asit düzeyleri me¬napozdan sonra artar. Yaşlanma ile hormon konsantrasyonları da etkilenir (östrojen, FSH, LH, Kortizol, T3).

Cinsiyetin kan parametrelere etkisi

Gebelik

Gebelikte kan volümü ve şekilli elementler artar. Sedimantasyon hızlanır. Kan volümü artar. Bu hemodilusyon plazma proteinlerinin düzeyini azaltır. Ancak bazıları artar (seruloplazmin, tiroksin bağlayıcı globulin, bakır ve tiroksin). Kolesterol ve trigliserit düzeyi artış gösteri iken rölatif demir ve ferritin eksikliği gelişir. İdrar hacmi, glomerül filtrasyon hızı, idrarla hidroksi prolin atılımı ve kreatinin klirensi artar.

Hemoliz, Lipemi ve İkter

Anlamlı derecede hemoliz yada lipemi görünen numuneler belli parametrelerin analizi için uygun değildir. İkterik numuneler çoğunlukla özel bir hastalığın sonucu olarak ortaya çıkar (hepatit gibi). Eğer numuneyi analiz etmek kaçınılmazsa ve yeniden numune alınması imkansızsa, sonuçlar “hemolizli yada lipemik örnek” dikkat notu ile birlikte verilir.

Hemoliz

Hemoliz, eritrositlerin parçalanmasıdır. Hafif, orta veya ileri derecede olabilir. Serumda hemoglobin konsantrasyonu 20 mg/dL’nin üzerinde olursa hemoliz olduğu gözle anlaşılır. Hemoliz olması durumunda hücre içindeki konsantrasyonları hücre dışındakinden yüksek olan maddelerin serumdaki konsantrasyonları anormal yüksek bulunur(Özellikle K ve Mg olmak üzere Aldolaz, Asit Fosfataz, LDH enzimleri ile Fosfor). Hemoliz, aynı zamanda 400-500 nm dalga boyunda okunan test ölçümlerini etkileyebilir.

Hemolize sebep olan durumlar

• Uzun süreli turnike uygulanması
• Tüpü aşırı sallama/çalkalama
• Enjektöre hızlı çekiş, karıştırma ve enjektörden tüpe hızlı bir şekilde boşaltma
• Soğutma yada ısıtma
• Tamamlanmamış santrifüj
• Serum ayrılması için tam kan olarak uzun süre bekletme (2 saatten fazla)
• Hematomlu bölgeden kan alınması
• Kan alma bölgesinin kuru olmaması
• Parmak ucundan kan alınırken parmağı sıkmak başlıca hemoliz nedenidir.

Lipemi

Kanda anormal miktarda yağ bulunmasıdır. Sonuçları etkileyen en önemli neden hastanın aç olmamasıdır, bu durumda şu testler etkilenebilir: Glukoz, trigliserid, Alkali fosfataz, üre, amonyak, ürik asit.

Bazı Testlerin Sık Karşılaşılan İnterferansları

Testlerin Minimum Tekrarlama Aralıkları

Biyokimyasal parametrelerin belirli yarı ömürleri vardır. Bu süreden önce testin tekrarlanması hastalığın takibi açısından fayda sağlamayacağı gibi ülke ekonomisine de ek yük getirecektir. Bu nedenle klinisyenler tarafından her testin minimum tekrarlanma süresinin bilinmesi oldukça önemlidir.

Testler ve Tekrar Aralıkları

Referans Değerler

Uzun yıllar boyunca kullanılan normal değerler tanımlaması, normal tanımının toplumdan topluma değişebilmesi üzerine artık kullanılmamaktadır. Günümüzde kullanılan referans değerler; herhangi bir sağlık problemi olmayan bireylerden elde değerlerin %95’ini içeren grubu temsil eder. Bu değerlerin sayesinde hasta sonuçlarının değerlendirilmesi, tanı ve uygun tedavinin oluşturulması sağlanır.

Analizlerde kullandığımız kit ve solüsyonların çoğunluğu yurt dışından ithal edilmektedir. Kitlerin içinden çıkan broşürlerdeki değerler üretildiği topluma uygun değerleri yansıtmaktadır. Bu yüzden her laboratuvarın kendi referans değerlerini oluşturması önerilmektedir.

Çeşitli faktörlere bağlı olarak bu değerler hastadan hastaya varyasyonlar gösterebilir. Laboratuvarın artan test sayısını karşılamak için yöntem değiştirdiği durumlarda metoda veya hazırlanan kitlerin solüsyon içeriklerindeki değişikliklere bağlı olarak referans aralığı da değişebilir.

Panik Değerler

Özellikle acil örneklerin çalışılması esnasında normal değerlerin dışında sonuçlar ile karşılaşılabilir ve bu sonuçlar vakit kaybedilmeden ilgili kliniğe bildirilmelidir. Bazı testler için uluslararası kabul edilebilir referans aralığı dışında kalan, hasta için kritik öneme sahip panik değerler belirlenmiştir.

Panik değerler listesinde bir değerle karşılaştığında, laboratuvar çalışanı hastanın kliniği ile temasa geçer ve sonucu telefonla bildirir. Bu konuda “Panik Değer Bildirme Talimatına” uygun hareket edilir ve bildirim kayıt altına alınır.

 Aşağıdaki tabloda biyokimya, hematoloji ve kan gazları açısından bildirimi acil gereken testler ve panik değerler gösterilmiştir.

İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Fikret Biyal Merkez Araştırma Laboratuvarı Birim Sorumluları ve İş Bölümü

Fikret Biyal Merkez Araştırma Labortuvarı İş Akış Şeması

Fikret Biyal Merkez Araştırma Laboratuvarı dahili telefon bilgileri

Adres: İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Fikret Biyal Merkez Araştırma Laboratuvarı Binası
Telefon: +90 (212) 414 34 26
E-posta: ctfmerlabo@istanbul.edu.tr

-Gözlerimi; gün ışığını, bir bebeğin yüzünü, bir kadının gözlerindeki sevgiyi görmemiş bir adama verin.

-Kalbimi; kendi kalbi ona acı vermekten başka bir şeye yaramayan birine verin.

-Kanımı; bir otomobilin enkazı altından çıkarılmış olan gence verin. Verin ki; torunlarının oynadığını görene dek yaşayabilsin.

-Böbreklerimi; haftadan haftaya yaşaması makineye bağlı olan birine verin.

-Kemiklerimi; alın ve sakat bir çocuğun yürüyebilmesinin yolunu bulun.

-Eğer bir şeyleri gömmeniz gerekiyorsa; hatalarımı, kusurlarımı, insanlara olan ön yargılarımı gömün. Günahlarımı şeytana, ruhumu tanrıya verin. Eğer yeri gelir de beni hatırlamak isterseniz, bunu size ihtiyacı olan birine yardım ederek yapın. Eğer tüm bu isteklerimi yapıyorsanız ben sonsuza dek yaşayacağım... To Remember Me - Robert Noel Test

Merkezimizde Yapılan Doku ve Organ Nakilleri

Kalp-Kalp Kapakçığı: Prof. Dr. Gökhan İPEK (sorumlu hekim)

Böbrek: Prof. Dr. Salih PEKMEZCİ (sorumlu hekim)

Karaciğer: Doç. Dr. Kaya SARIBEYOĞLU (sorumlu hekim)

Kornea

Merkezimizde 1986 yılından beri aktif olarak böbrek nakli yapılmaktadır. 2011 tarihine kadar yapılan toplam böbrek nakli sayısı (canlı+kadavra) 582’dir.

Organ Bağışı Nedir?

Organ bağışı; bir kişinin özgür iradesi ile ölümünden sonra doku ve organlarının başka hastaların tedavisi için kullanılmasına izin vermesidir.

Kimler Organ Bağışında Bulunabilir?

18 yaşından büyük ve akli dengesi yerinde olan herkes organlarının tamamını veya bir bölümünü bağışlayabilir. Bağışlanmış olan organların uygunluğu vericinin ölümünden sonra sağlık bakanlığındaki görevliler tarafından araştırılır.

Organ Bağışı Nasıl Yapılır?

Ülkemizde organ bağışları birçok hastane ve kuruluş tarafından kabul edilmektedir. Bağış kartınızı bu kuruluşlardaki Organ Bağış Birimlerinde organ bağış formunu doldurarak alabilirsiniz. Organlarınızı bağışladığınızı yakınlarınızın bilmesi ve bağış kartınızın yanınızda olması ölümünüz halinde organ bağışlama isteğinizin yerine getirilmesini sağlayacaktır.

Organ Bağışı Yaptım, Vazgeçebilir miyim?

Evet, vazgeçebilirsiniz, bunun için kartınızı kırıp atmanız, ayrıca yakınlarınıza da söylemeniz yeterlidir.

Organ Nakli Nedir?

Organ nakli; vücutta görevini yapamayan bir organın yerine yeni bir organın nakledilmesidir. Bu da canlı bir vericiden veya beyin ölümü gelişmiş ve organları bağışlanmış kişiden alınan sağlam ve aynı görevi üstlenecek bir organın alınması ile olmaktadır.

Beyin Ölümü Nedir?

Bitkisel hayat ya da komadan farklı olarak geri dönüşümü olmaksızın beyin işlevlerinin kaybıdır. Bu durum yoğun bakım şartlarında gerçekleşebilmektedir. Bu vakalar beyin ölümü tespit kurulu tarafından değerlendirilip gerekli testlerin sonunda geriye dönüşün olmadığı durumlarda beyin ölümü tanısı konulabilmektedir. Bu tanıyı alan vaka kalbi atsa da tıbbi ve hukuki olarak ölüdür ve bu durum beyin desteklemediği için uzun sürmeyecektir. Yani tüm desteğe rağmen kısa süre içerisinde kalp de duracaktır.

Organ Bağışı Sonrası Vücut Dış Görünümü Bozulacak mıdır?

Organ çıkarımı ameliyatı, ameliyathane koşullarında, tecrübeli cerrahi ekipler tarafından titizlikle yapılmaktadır. Gizli dikiş ile cilt kapatılarak vericinin vücuduna saygılı davranılmaktadır. Vücut üzerinde tek bir dikiş izi olmaktadır.

Organ Bağışı Dinen Caiz midir?

Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu, 06.03.1980 tarih ve 396 sayılı kararı ile organ naklinin caiz olduğunu bildirmiştir. Bu kararla; organ bağışı insanın insana yapabileceği en büyük yardım olarak nitelendirilmekte ve “organınızı vereceğimiz kişi yaptığı iyilik ve fenalıklardan kendisi sorumludur” denilmektedir (Karar için bakınız).

Kur’an-ı Kerim’de de;

Kim, bir insanı, bir can karşılığı veya yeryüzünde bir bozgunculuk çıkarmak karşılığı olmaksızın öldürürse, o sanki bütün insanları öldürmüştür. Her kim de birini (hayatını kurtararak) yaşatırsa sanki bütün insanları yaşatmıştır.

beyan olunmuştur (Maide Suresi, Ayet 32).

Alınan Organlar Kimlere Nakledilecektir?

Organ alacak hastalar önce kan ve doku gruplarına göre daha sonra da tıbbi aciliyet durumlarına göre belirlenir. Cins, ırk, din, zengin, fakir ayrımı yapılmaz.

Organ ve Doku Bağış Formu

Böbrek Nakli için Bilgilendirme

Tanımlamalar

Böbrek yetmezliği, böbreklerin görevlerini yerine getirememeleri (çalışmamaları) anlamına gelir. Bu metinde böbrek yetmezliği terimini böbreklerin kalıcı, sürekli ve geri dönüşsüz olarak çalışmadığı durum olan kronik böbrek yetmezliğini tanımlamak için kullanacağız.

Böbrek, böbrek yetmezliği olan hastalara nakledilebilir. Böbrek genellikle hastanın akrabası olan bir canlıdan veya yeni ölmüş bir kişiden alınabilir. Başarılı bir nakil sonrası hastanın diyaliz ihtiyacı kalmaz.

Burada bu işlemin (ameliyat/tedavi) amaçlarından ve risklerinden bahsedeceğiz. Sizin kararınızı almanızda yardımcı olması için, seçimleriniz hakkında bilgi sahibi olmanızı istiyoruz.

Lütfen anlamadığınız veya daha fazla bilgi almak istediğiniz konular hakkında bizlere soru sormaktan çekinmeyiniz.

Formu okumakta, anlamakta veya doldurmakta zorluk çekerseniz lütfen yardım isteyiniz.

Lütfen hastaneye gelirken bu formu yanınızda getiriniz

Bu formu dikkatler okumanız ve onayınız, olurunuz varsa imzalamanız istenecektir.

Ameliyat ile ilgili kararınızı her hangi bir zamanda değiştirebileceğiniz unutmayınız.

Böbrek nakli hakkında

Böbrek nakli olmanız ya böbrekleriniz artık tamamen yetersiz olduğu (çalışmadığı/görevini yerine getirmediği) için veya kısa sürede tamamen yetersiz hale gelecekleri için gerekmektedir. Eğer kronik diyaliz tedavilerinden birine başlamışsanız böbrekleriniz tamamen yetersiz hale gelmiş demektir. Böbrek nakli, görevli cerrahi ekibin hemen hemen iki veya üç saat çalışmalarını gerektirecek büyük bir ameliyattır. Eğer ameliyat başarılı olursa takılan yeni böbrekle, böbrek işlevleriniz yerine gelecektir ve diyaliz ihtiyacınız ortadan kalkabilecektir. Ancak vücudunuzun yeni takılan böbreği reddetmemesi için ömür boyu bağışıklık baskılayıcı (immunosuppresiv) ilaçlar kullanmanız gerekecektir.

İşlemden (ameliyattan) önce

Nefroloğunuz (böbrek hastalıkları uzmanınız) sizinle görüştükten sonra, ön değerlendirmeniz uygun ise hazırlık tetkiklerinize başlayacak ve hazırlık dosyanızı açacaktır. Hazırlık dosyası, nefrologlar, böbrek nakli cerrahları, hemşire ve nakil programında görevli diğer personelin katıldığı böbrek nakli hazırlık kurulunda görüşülecek ve kurul dosyanızı ve durumunuzu değerlendirip böbrek nakline uygun olduğunuza karar verirse böbrek nakli bekleme listesine alınacaksınız. Eğer uygun bir böbrek bulunursa telefonla sizle temas kurulacaktır. Böyle bir durumda Cerrahpaşa Tıp Fakültesi nakil ünitesine acil olarak başvurmanız gerekecektir.

Size gönüllü olarak böbrek vermek isteyen (canlı verici) bir aile bireyi varsa, onun durumu da kurul tarafından ayrıca değerlendirilecek ve onun için de bir hazırlık dosyası açılacaktır.

Böbrek nakli nasıl yapılır

Böbrek nakli ile başka bir kişiden alınan bir böbrek karnınıza yerleştirilir. Böylece yeni yerleştirilen böbrek iki böbreğin yaptığı görevleri üstlenir. Cerrahi ekip yeni böbreği karnınızın alt bölgesine yerleştirecektir, bu işlem sırasında böbreğe giden atar ve toplar damarın da uygun şekilde vücuttaki atar ve toplar damara birleştirilmesi gerekmektedir. Böylece kanınız yeni takılan böbreğe ulaşacak, böbrekten süzülen kan ile idrar oluşacaktır. İşlem sırasında özel bir durum yoksa sizin kendi böbrekleriniz yerinde bırakılacaktır. Ancak enfeksiyon veya yüksek tansiyona neden oluyorlarsa çıkarılmaları gerekebilir.

Nakil işlemi

Böbrekleriniz yetersiz olduğunda böbrek nakli tedavi seçeneklerinizden biri olabilir. Böbrek nakli herkes için uygun değildir. Böbrek naklinin sizin için uygun olup olmaması, böbrek yetmezliği nedeninize, eşlik eden diğer hastalıklarınıza ve diğer bazı nedenlere bağlı olabilir. Doktorunuz böbrek naklinin sizdeki muhtemel başarısı veya sizin için tehlikeli olup olmayacağı konusunda size bilgi verebilir. Böbrek nakli hazırlık kurulu bu konuda kesin karar merciidir.

Böbrek nakli bölümünde tıbbi değerlendirme

Eğer doktorunuz böbrek naklinin size uygun olduğunu düşünüyorsa bir sonraki adım ileri incelemelerin yapılacağı böbrek nakli bölümüne başvurmanızdır. Burada haftalar hatta aylar sürebilecek bir takım incelemeler yapılacaktır. Röntgen filmleri çekilecek ve kan testleri yapılacaktır. Kan ve doku gruplarınız tespit edilecek, böylece takılacak böbreğin vücudunuza ne kadar uyum sağlayacağı anlaşılacaktır.

Tıbbi ekip cerrahi bir ameliyat için yeterince sağlıklı olup olmadığınızı anlamak isteyecektir. Kanser, ciddi enfeksiyon veya ciddi kalp-damar hastalığı varlığı durumunda böbrek naklinin başarıya ulaşması olası değildir.

Ayrıca böbrek nakli ekibi nakil sonrası kullanmanız gerekli ilaçları düzenli kullanıp kullanmayacağınız konusunda bilgi sahibi olmak isteyecektir.

En son olarak da nihai ve kesin tıbbi değerlendirmeniz böbrek nakli hazırlık kurulunda yapılacak ve tıbbi karar bu kurulda verilecektir.

Eğer aile bireylerinizden biri size gönüllü olarak böbrek vermek istiyorsa, o kişinin de sağlık durumunun anlaşılması için ayrıntılı testler yapılması gereklidir. Bunlar kan testleri, röntgen filmleri ve anjiyografi gibi girişimsel testleri de içerir.

Cerrahi İşlem (operasyon)

Eğer canlı vericiniz varsa her ikiniz de aynı gün ve saate operasyon odasına alınacaksınız ve genellikle yan yana olan iki masada ameliyat yapılacaktır. Bir cerrahi ekip nefrektomi (vericiden böbreğin çıkarılması) işlemini yaparken diğer ekip alıcıya böbreğin takılması için gerekli hazırlıkları yapacaktır.

Eğer böbrek nakli kadavradan yapılacak ise uygun bir böbrek bulununca hastaneye acilen çağrılacaksınız. Böyle bir durumda görevli ekip gerekli bazı testleri ve cross-match (çapraz karşılaştırma, “kros-meç” okunur) testini yapacaktır. Nakil yapılabilmesi için cross-match testinin negatif olması gereklidir.

Genel anestezi verilecek ve genellikle 3 veya 4 saat süren operasyon boyunca uyuyacaksınız. Cerrah karnınızın alt bölgesinde ufak (yaklaşık 10 cm) bir kesi yapacak buraya böbreği yerleştirecek ve atar ve toplar damarı vücuttaki atar ve toplar damara bağlayacaktır. Ayrıca böbreğin idrar yolunu (üreter) mesaneye bağlayacaktır.

Yeni böbrek genellikle hemen kanı süzmeye ve idrar oluşturmaya başlayacaktır. Ancak bazı durumlarda idrar oluşumu bir kaç hafta kadar gecikebilir.

Cerrahi sonrası toparlanma

Bir çok büyük cerrahi işlemden sonra olduğu gibi böbrek nakli sonrasında da uyanırken kendinizi yorgun, bitkin hissedebilirsiniz. Ayrıca özellikle ameliyat bölgesinde ağrı hissetmeniz normaldir. Bazı hastaların ameliyat sonrasında da bir süre diyaliz tedavisi görmesi gerekebilir.

Bazı hastalar operasyondan hemen sonra kendilerini çok iyi hissedebilirler. Ancak ne olursa olsun operasyon sonrası en az bir hafta genellikle de iki hafta hastanede yatmanız ve yakından izlenmeniz gereklidir. Bazı durumlarda bu süre daha da uzayabilir.

Nakil sonrası bakım

Bağışıklık sisteminiz vücudunuzu bakteriler ve virüsler gibi yabancı mikroplara karşı korumaya ve onları vücuttan “atmaya” (reddetmeye) çalışmaktadır. Bağışıklık sisteminiz yeni takılan böbreği de yabancı olarak görecektir ve onu atmaya (reddetme, rejeksiyon) çalışacaktır. Bu nedenle bağışıklık sisteminizi baskılayan bir takım ilaçları düzenli olarak kullanmanız gereklidir. Genellikle üç çeşit bağışıklık baskılayıcı ilaç almanız gerekmektedir. Bu ilaçlarla ilgili bir bilgi formu size ayrıca verilecektir. Ayrıca başka sağlık problemleriniz varsa onlarla ilgili de ilaçlar almanız gerekecektir.

Hastaneden ayrılmadan önce kullanacağınız ilaçları ve kullanma şeklini iyice öğrenmeniz gereklidir. Bu konuda tıbbi ekibe danışınız.

Diyet konusunda diyaliz tedavilerine göre daha serbest olabilirsiniz. Ancak yine de çok fazla kilo almanız istenmemekte ayrıca fazla tuzlu yememeniz gerekmektedir. Klinikteki diyetisyenden ayrıntılı beslenme planını öğrenebilirsiniz.

Rejeksiyon (Böbrek reddi)

İlaçlarınızı düzenli alarak, düzenli kontrollere gelerek ve diyetinize uyarak rejeksiyon gelişmesini önlemeye yardımcı olabilirsiniz. Ayrıca idrar miktarında azalma, nakilli böbrek bölgesinde ağrı, ateş gibi durumlarda hemen doktorunuza başvurmanız gereklidir. Nakil sonrasında bakımınızı düzenli yapsanız da yine de böbrek reddi (rejeksiyon) meydana gelebilir. Bu durum, nakilden yıllar sonra ortaya çıkabileceği gibi, bazen de daha erken dönemde oluşabilir. Böyle bir durumda tekrar diyaliz tedavisine başlamanız gerekebilir. Ayrıca tıbbi açıdan uygun bulunursanız yeni bir böbrek nakli de yapılabilir.

Bağışıklık Sistemini baskılayan (immunosuppresiv) ilaçların yan etkileri

Bu ilaçlar bağışıklık sisteminizi zayıflatırlar. Bu da enfeksiyon oluşmasına yardımcı olabilir. Bazı ilaçlar görünüşünüzü değiştirebilir. Yüzünüz daha şiş hale gelebilir, sivilceler çıkabilir, yüzde kıllanma olabilir ve kilo almanıza neden olabilirler. Bu problemler her hastada görülmez.

Bazı hastalarda uzun süreli tedavi sonrası lenfoma, lökoz ve habis tümör gibi neoplastik hastalık oluşma riski artabilir. Bazı ilaçlar katarakt (gözdeki lensin kesifleşmesi, görme bozukluğuna neden olur), diyabet, gastrit yüksek tansiyona yol açabilir, ayrıca kemik erimesi ve bazı diğer kemik rahatsızlıklarına neden olabilirler. Bazı hastalarda uzun süreli kullanım karaciğer ve böbrekte hasara neden olabilir. Böbrek nakli sonrası kullanılan ilaçlar hakkında daha ayrıntılı bilgi almak için “İmmünosüpressifler-Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar” adlı bilgilendirme formuna başvurabilirsiniz.

Komplikasyonlar

Cerrahi işlem sonrası %1 oranında ölüm riski vardır. Nadiren cerrahi sonrası yeni takılan böbreğin damarları tıkanabilir ve böbreğin çalışmamasına yol açar ve böbreğin yeni bir operasyonla çıkarılması gerekebilir, tekrar diyalize başlamanız gerekir. Ufak da olsa cerrahi operasyona bağlı kanama riski vardır ve yeni bir operasyonla kanamanın durdurulması gerekebilir. İdrar yolun, mesane bağlantısından kaçak olabilir ve bunu düzeltmek için yeni bir operasyona gerek olabilir. Nakilden sonra yaklaşık %25 oranında akut rejeksiyon (organ reddi) gelişebilir, bu durumda kuvvetli yeni ilaçların kullanılması gerekebilir. Eğer ilaç tedavilerine yanıt alınamazsa böbrek işlevlerini kaybedebilir. Uzun dönemde de nakilli böbrek kronik rejeksiyon (organ reddi) ile bozulabilir ve yeniden diyalize başlamanız gerekebilir. Kendi böbreklerinizi bozan bazı hastalıklar, tekrar ortaya çıkıp nakledilen böbreği de bozabilir. Nakil sonrası takip döneminizde de bir çok kere hastaneye yatırılmanız ve tedaviniz gerekebilir ayrıca bir çok kere böbrek biyopsisi yapılması gerekebilir. Her cerrahi işlemden sonra görülebilecek, yara enfeksiyonu, ayak damarlarında pıhtı oluşması ve dren bölgesinden akıntı oluşabilir. Fevkalade nadir ancak potansiyel bir komplikasyon olarak alıcıya nakledilen böbrekten enfeksiyon veya kanser taşınması sayılabilir.

Canlı gönüllü böbrek vericileri

Canlılarda yapılan nakiller ölüden yapılana göre daha iyi sonuç vermektedir. Nakilli böbrek daha çabuk işlev görmeye başlamakta ve daha uzun yıllar çalışması mümkün olmaktadır. Yapılan çalışmalarda böbrek vericilerinin yaşamının normal toplumdan daha kısa olduğu yönünde her hangi bir bulgu saptanmamıştır. Ancak vericinin tek böbreği kaldığı için diğer böbreğine travma, taş oluşumu, enfeksiyon gibi herhangi bir nedenle zarar gelecek olur ise diyalize girmesi gerekebilir. Bu çok ender bir olaydır. Ayrıca bazı vericilerde yüksek tansiyon oluşabilir, böbrekler protein sızdırabilir veya çok nadiren de olsa böbrek yetmezliği meydana gelebilir, bu durumda yine vericinin diyalize girmesi gerekebilir. Böbrek vericisi tek böbrekli kaldığı için herhangi bir nedenle bazı ilaçları alırken doz ayarlaması yapılması gerekebilir. Canlı vericide böbrek alınması operasyonu sırasında kanama, enfeksiyon, damarlarda pıhtılaşma gibi cerrahi komplikasyonlar oluşabilir. Ayrıca her cerrahi operasyon çok az da olsa ölüm riski taşımaktadır. Bunların dışında canlı vericiden alınıp hastaya nakledilen böbrek bazen, yukarda komplikasyonlar bölümünde belirtilen nedenlerle çalışmayabilir. Canlı böbrek vericisi olmak için gönüllü olmak esastır. Verici olmak için uygun olup olunmadığı, hazırlık tetkikleri yapıldıktan sonra böbrek nakli hazırlık kurulunda değerlendirilip karara bağlanır.

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ CERRAHPAŞA TIP FAKÜLTESİ

SAĞLIK UYGULAMA ve  ARAŞTIRMA MERKEZİ

TIBBİ MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI

 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ CERRAHPAŞA TIP FAKÜLTESİ

SAĞLIK UYGULAMA ve  ARAŞTIRMA MERKEZİ

TIBBİ MİKROBİYOLOJİ LABORATUARI

BİRİMLERE GÖRE ANALİZ LİSTESİ

Bakteriyoloji Test Listesi

Seroloji Test Listesi

Parazitoloji Test Listesi

Mikoloji Test Listesi

Tüberküloz Test Listesi

Moleküler Test Listesi

TIBBi MiKROBiYOLOJi LABORATUVARI LABORATUVARI

PANİK DEĞER BİLDİRME TALİMATI

1. AMAÇ

Hasta güvenliği açısından panik değer bildirimi ve takibinin sağlanmasında gerekli ilkelerin belirlenmesidir. 

1. KAPSAM

Bu talimat, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi Tıbbi Mikrobiyoloji Laboratuvarı (CTF SUVAM TML)’nda tespit edilen panik değerlerin bildirimi işlemlerini kapsar.

1. SORUMLULAR

CTF SUVAM TML sorumlusu, TML sorumlu yardımcıları, laboratuvar birim sorumluları, laboratuvar birim uzmanları, laboratuvar birim teknik danışmanları, laboratuvar teknik personeli ve diğer personel. 

1. TANIMLAR

Panik Değer: Çalışılan testlerde, referans aralığı dışında belirlenen ve hasta için riskli olabilecek, yaşamını tehdit edebilecek ve ivedilikle hastanın hekimine/hemşiresine iletilmesi gereken laboratuvar sonuçlarıdır.

ARB: Aside dirençli bakteri.

BOS: Beyin-Omurilik Sıvısı

İKH: İnfeksiyon Kontrol Hemşiresi 

1. UYGULAMA

 CTF SUVAM TML’de panik bildirimi yapılacak testler ve sonuçlar aşağıdaki Panik Değer Tablosu’nda belirtilmiştir:

*: Nozokomiyal infeksiyon düşünülen durumlarda İKH’e bildirilir. 

• Panik değerler, yatan hastada ilgili hekime/servis sorumlu hemşiresine, ayaktan hastada poliklinik hemşiresine iletilir. İletilen panik değerlerin, kim tarafından, kime, ne zaman iletildiği “Mikrobiyoloji Panik Değer Bildirim Formu” ile/LİS üzerinde kayıt altına alınır.
• Tabloda (*) işareti ile belirlenmiş test sonuçlarında, nozokomiyal infeksiyon düşünülüyorsa panik değerler ayrıca “İnfeksiyon Kontrol Hemşiresi”ne de bildirilir.
• Aşağıda belirtilen “Bildirimi Zorunlu Hastalıklar Listesi”nde yer alan sonuçlar ayrıca “Bildirimi Zorunlu Hastalık Bildirim Formu” doldurularak ………ya bildirilerek, arşivlenir.

Bildirimi Zorunlu Hastalık Listesi

6.İLGİLİ DÖKÜMANLAR

Mikrobiyoloji Panik Değer Bildirim Formu

Bildirimi Zorunlu Hastalık Bildirim Formu

İÜCTF SAĞLIK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

TIBBİ MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI İŞLEYİŞ PROSEDÜRÜ

1. AMAÇ

Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sağlık Uygulama Ve Araştırma Merkezi Tıbbi Mikrobiyoloji Laboratuvarı (CTF SUVAM TML) İşleyiş Prosedürü’nün amacı aşağıdaki süreçleri kapsamaktadır:

– TML örnek alma biriminde klinik örneklerin usulüne uygun bir şekilde alınmasını sağlamak

– Kliniklerden yetkili kişiler tarafından alınan klinik örneklerin usulüne uygun bir şekilde transferinin sağlanması

– Örnek Kabul Birimi tarafından “Numune Kabul ve Ret Kriterleri Talimatı”na göre klinik örneklerin kabul edilmesi

– Kabul edilen klinik örneklerin alt birimlere (Bakteriyoloji, Mikoloji, Parazitoloji, Seroloji, Mikobakteriyoloji, Moleküler Mikrobiyoloji alt birimleri) transferinin sağlanması

– Örneklerin validasyonu ve verifikasyonu yapılmış doğru ve güncel yöntemler ile analiz edilmelerinin sağlanması

– Analiz sonuçlarının yorumlanması ve onaylanması

– Sonuçların zamanında ilgililere ulaştırılmasının sağlanmasıdır.

2. KAPSAM

CTF SUVAM TML’larını (Bakteriyoloji, Mikoloji, Parazitoloji, Seroloji, Mikobakteriyoloji, Moleküler Mikrobiyoloji alt birimleri), Örnek Kabul Birimi, Rapor Birimi, Depo, Ofis ve buralarda yapılan işlemleri kapsar.

3. TANIMLAR

HBYS: Hastane Bilgi Yönetim Sistemi

LİS: Laboratuvar İşletim Sistemi

DKD: Dış Kalite Değerlendirme

 SORUMLULAR

CTF SUVAM TML sorumlusu, TML sorumlu yardımcıları, laboratuvar birim sorumluları, laboratuvar birim uzmanları, laboratuvar birim teknik danışmanları, birim depo ve malzeme sorumlusu, laboratuvar teknik personeli ve diğer personel.

4. UYGULAMALAR

– CTF SUVAM TML’de işleyişde yer alan preanalitik, analitik, postanalitik süreçlerde “Laboratuvar Güvenlik Rehberi”ne uygun olarak çalışılır.

• Preanalitik İşlemler
  • CTF SUVAM TML kesintisiz hizmet verir. Mesai saatleri içinde çalışılan rutin testler ve laboratuvarlara örneklerin kabul saatleri “TML Test Rehberi”nde verilmiştir. Ayrıca hafta içi 16:00’dan sonra, hafta sonu ve tatil günlerinde çalışılan testler de “TML Test Rehberi”nde belirtilmiştir.
  • CTF SUVAM TML’den tetkik isteği, HBYS üzerinden yapılır.
  • Yatan Hasta örnekleri ilgili birimde, ilgili hekim ya da hemşire tarafından “Mikrobiyoloji Örneklerinin Alınması Talimatı”na uygun şekilde alınır, ilgili kliniğin bu işle görevlendirilmiş personeli tarafından “Örnek Transfer Talimatı” uyarınca Örnek Kabul Birimi’ne ulaştırılır. Örnek, “Tıbbi Mikrobiyoloji Laboratuvarı Numune Kabul ve Ret Kriterleri Talimatı”na uygun ise işleme alınır, eğer uygun değil ise gönderen birim veya kişiye bu durumun bildirimi HBYS üzerinden ve/veya kayıt altına alınarak sözlü şekilde yapılarak uygun olan yeni örneğin temini sağlanır.
  • Ayaktan hastaların örnekleri, örnek alma biriminde görevli personel tarafından “Mikrobiyoloji Örneklerinin Alınması Talimatı”na uygun şekilde alınarak görevli personel tarafından “Örnek Transfer Talimatı”na uygun şekilde örnek kabul birimine ulaştırılır.
  • Yatan ve poliklinik takipli hastaların test sonuçları ilgili hekim tarafından HBYS üzerinden görülebilmektedir. Eğer hasta ayaktan poliklinik veya taburcu edilmiş hasta ise test sonuçlarına iki şekilde ulaşabilir. Birincisi, sonucu doğrudan hasta veya yakını CTF SUVAM TML Hasta Sonuç Rapor Alma Birimi’nden alabilir. İkincisi, sonuçlara on-line olarak da erişebilmektedir. Bu işlem için; TC kimlik numarası ve “Rapor Alma Kartı” üzerinde yazılı barkod numarasını girerek http://cerrahpasa.istanbul.edu.tr adresinden alabilmektedir.
  • CTF SUVAM TML Örnek Kabul Birimi’nde; örnekler barkodları okutularak kabul edilir. Kabulü yapılmış örnekler laboratuvar örnek transfer personeli tarafından ilgili alt birimlere analiz edilmek üzere dağıtılır. Alt birimlerde teslim alınan örneğin bu birim içinde örnek kabulü barkod okuyucu ile ayrıca yapılır. Eğer varsa laboratuvar alt birimindeki “Laboratuvar Kayıt Defteri”ne kaydedilir.
  • Gelen örnekler Test Çalışma Talimatı’na uygun olarak eğer aynı gün çalışılması gerekiyorsa aynı gün çalışılır. Aynı gün içinde çalışılmayacak örnekler (saat 16:00’dan sonra, tatil günlerinde gelen örnekler vb.) “Mikrobiyolojik Örnek Saklama Talimatı”na uygun olarak saklanır.
  • TML’de çalışılan tüm testlerde test hazırlık aşaması ve testin yapılışı ilgili “Test Çalışma Talimatları”nda belirtildiği şekilde gerçekleştirilir.

1. a) Dış Kalite Kontrol:

Dış kalite kontrol sistemine dahil olan testlerde “TML İç ve Dış Kalite Kontrol Talimatı” uyarınca, dahil olunan programın gerektirdiği sıklıkta örnekler çalışılarak dış kalite kontrol sonuçları ilgili laboratuvar birim sorumlusu ve merkez laboratuvar sorumlu su (kalite birim sorumlusu) tarafından değerlendirildikten sonra sonuçlar değerlendirilmek üzere ilgili program yöneticisine iletilir. Gelen DKD sonuçları yine laboratuvar birim sorumlusu ve kalite birim sorumlusu tarafından değerlendirilir. Eğer uygun olmayan sonuçlar mevcut ise düzeltici önleyici faaliyetler birlikte planlanır.

1. b) İç Kalite Kontrol: İç kalite kontroller de aynı talimat uyarınca gerçekleştirilir.

• Laboratuvarda bulunan demirbaşa kayıtlı tüm cihaz, donanım ve ekipmanın kayıt ve zimmet işlemleri “Hastane Envanter Listesi”nde yer alır ve kayıtları Taşınır Mal Yönetimi Birimi tarafından tutulur. Bunun dışında, laboratuvarda bulunan tüm cihazlar için ayrıca bir “Laboratuvar Cihazları Envanter Listesi” ve laboratuvar envanterinden düşürülen cihazlar için de “Laboratuvar Envanterinden Düşürülen Cihazlar Listesi” bulunmaktadır. Bu listelerde kit karşılığı kurulan/demonte edilen cihazlar ve bunlara ait aksesuar/yardımcı ekipmanlar da yer alır. Cihazların envanter listesine işlenmesi ve düşürülmesi “Kit Karşılığı Cihaz Teslim Formu” ve Kit Karşılığı Cihaz Demontaj Formu” esas alınarak yapılır. Envanter listesinde yer alan cihazların takibi “Laboratuvar Cihazları Bakım ve Kalibrasyon Prosedürü” ne göre yapılır. Cihazların bakım ve kalibrasyonlarına ilişkin kayıtlar cihaz dosyalarında saklanır.
• CTF SUVAM TML’de kullanılan tüm cihazlar “Cihaz Kullanım Talimatları” uyarınca kullanılır.

1. İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Biyomedikal Birimi tarafından kalibrasyonu yapılabilen

demirbaş cihazların bakım ve kalibrasyonları TML sorumlusu ile koordine edilerek belirli periyotlarda İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Biyomedikal Birimi tarafından yapılır.

1. İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Biyomedikal Birimi tarafından kalibrasyonu yapılamayan

demirbaş cihazların bakım ve kalibrasyonları için CTF Hastane Müdürlüğü’nden bu cihazlar için yetkili servisler ile sözleşme yapılması için talep edilir.

1. C) Kit karşılığı sözleşme ile alınmış cihazların bakım ve kalibrasyonları ise kalibrasyon zamanı geldiğinde ilgili laboratuvar birim sorumlusunun firmadan talebi ve CTF Hastane Müdürlüğü’nün takip ve kontrolünde ilgili firmalar tarafından planlanır ve gerçekleştirilir.
   • Kültür ekimleri ve bakteri identifikasyonu için gerekli besiyerleri, boya ve çözeltiler “Ulusal Mikrobiyoloji Standartları Rehberi” ve “Klinik Mikrobiyolojik Tanı Kitabı”’nda belirtilen talimatlara uygun olarak hazırlanır. Hazırlanan her tertip besiyeri, kullanıma uygunluk açısından “Referans Materyal Listesi”’nde yer alan standart kalite kontrol suşu/serumu/materyali ile kontrol edildikten sonra kullanıma sunulur.
   • Moleküler yöntemler ile yapılan testler için gelen örnekler önce “Moleküler yöntemler için Örneklerin Hazırlanması ve Saklanması Talimatı”na uygun olarak hazırlanır ve çalışılıncaya kadar “Mikrobiyolojik Örnek Saklama Talimatı”na uygun olarak saklanır.
   • Kullanılacak kit ve sarf malzemelerin miadı ve miktarı periyodik olarak “Laboratuvar Malzemelerinin Temini ve Stok Yönetimi Prosedürü” uyarınca kontrol edilir.
   • Tüm laboratuvar teknik alanlarının ve depoların sıcaklık-nem takibi günlük olarak yapılır ve “Ortam Sıcaklık ve Nem Takip Formu”’nda kayıt altına alınır.

• Analitik İşlemler:
  • Laboratuvara ulaşan tüm örnekler ilgili personel tarafından “Örnek Kabul Red Talimatı”na göre değerlendirilerek kabul ya da reddedilir. Örnek reddinin yoğun olarak yaşandığı servislerde nedene yönelik iyileştirme çalışmaları yapılır.
  • Çalışılması uygun görülen tüm örnekler ilgili “Test Çalışma Talimatları”nda belirtilen şekilde çalışılır.
• Post-analitik işlemler
  • Sonuçlanan tüm testler önce ilgili laboratuvar teknik personeli, ardından mikrobiyoloji uzmanı tarafından değerlendirilir. Uyumsuz ya da hatalı olduğu düşünülen testler tekrar çalışılır.
  • Hasta test sonuçlarında; kendi içinde uyumsuz sonuçlar ya da kritik değerler saptandığında testi çalışan laboratuvar teknik personeli en kısa sürede ilgili uzmanı uyarır. Hastanın önceki sonuçlarıyla uyumsuz sonuçlar tespit edildiğinde gerekirse hastadan yeniden örnek alınarak test tekrarlanabilir.
  • İşlemi biten örneklerin sonuçları otomatize sistemlerde doğrudan LİS’e aktarılır, manuel testlerin sonuçları ise ilgili teknisyen tarafından HBYS’e/LİS’e aktarılır ve uzman tarafından onaylandıktan sonra raporlanır.
  • Testlerin sonuçlanma süreleri “TML Test Rehberi”nde belirtilmiştir. Hastalar veya hekimleri test raporlarını 1.5’de tarif edildiği şekilde alabilirler.
  • “Panik Değer Listesi”nde yer alan sonuçlar tespit edildiğinde “Panik Değer Bildirim Talimatı” uyarınca; panik değeri bildirmekle yükümlü laboratuvar birim teknik sorumlusu veya laboratuvar sorumlu uzmanı (ları) tarafından öncelikle HBYS üzerinden bildirimi yapılır. Gerektiğinde ise uzman görüşü alınarak yatan hastalarda ilgili klinik hemşiresi ya da hekimi, ayaktan hastalarda hastanın kendisi ya da yakını telefonla bilgilendirilir. Hasta ya da yakını bilgilendirilirken doğrudan sonuç söylenmez, hasta kuruma davet edilir.
  • Çalışılan örnekler “Mikrobiyolojik Örnek Saklama Talimatı”na uygun olarak saklanır.
  • TMKL’de üretilen tüm atıklar “Atık Yönetim Prosedürü”/“Tıbbi Atık Yönetimi Talimatı” uyarınca ayrıştırılır ve uzaklaştırılır.

5. İLGİLİ DÖKÜMANLAR
   • TML Test Rehberi
   • Laboratuvar Güvenlik Rehberi
   • Mikrobiyoloji Örneklerinin Alınması Talimatı
   • Örnek Transfer Talimatı
   • Mikrobiyolojik Örnek Saklama Talimatı
   • Test Çalışma Talimatları = Örnek İnceleme Talimatı”(test – kültür ?) ”(Parazitolojik, mikolojik, bakteriyolojik, serolojik)
   • TMKL İç ve Dış Kalite Kontrol Talimatı
   • Cihaz Kullanım Talimatları
   • Besiyeri Hazırlama Talimatı
   • PCR Örnek Hazırlama ve Saklama Talimatı (test rehberi)
   • Örnek Kabul Red Talimatı
   • Örnek Ekim Talimatı
   • Preparat Boyama Talimatı
   • Bakteri İdentifikasyonu ve Antibiyotik Duyarlılık Testi Talimatı
   • Panik Değer Listesi
   • Panik Değer Bildirim Talimatı
   • Laboratuvar Cihazları Envanter Listesi

Ortam Sıcaklık ve Nem Takip Formu 

DIŞ KAYNAKLI DÖKÜMANLAR

• Bilgehan H. Klinik Mikrobiyolojik Tanı. Barış Yayınları Fakülteler Kitabevi. 1. Baskı, 1992
• C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Ulusal Mikrobiyoloji Standartları Bulaşıcı Hastalıklar Laboratuvar Tanı Rehberi, 2014 – Ankara. 1. Baskı.
• Klinik Örnekten Sonuç Raporuna Uygulama Rehberleri. KLİMUD, 2015, Ankara